frits
coerwinkel
17 jaar
​1926-1943

Coerwinkel ,     Fredericus Wilhelmus Coerwinkel (Ubbergen, 21 januari 1926 – 22 november 1943, Berlijn). Zoon van J.J. Coerwinkel en W.E. Janssen. Frits was het vierde kind uit een gezin van dertien. Hij werd gedwongen tewerkgesteld in Duitsland en stierf tijdens een geallieerd bombardement op Berlijn.

​IN MEMORIAM

Proloog
In 1948 plaatste het Canisiuscollege in Nijmegen een herdenkingsraam. Het drieluik, uitgevoerd in glas-in-lood, herinnerde de leerlingen aan de Tweede Wereldoorlog. Het middenraam bracht niet alleen de oorlog maar ook het na-oorlogse herstel in beeld. Rechts op het paneel vlogen bommenwerpers boven een verwoest dak van de school. Aan de linkerkant maakten donkere wolken plaats maken voor de zon en een schoolgebouw waarin weer les kon worden gegeven. Frits Coerwinkel, een begaafde oud-leerling, maakt deze fase van wederopbouw en nieuw leven niet meer mee.
 
1. Set-up
Frits Coerwinkel ziet op 21 januari 1926 het levenslicht. Zijn ouders, Jan en Mina, wonen in Ubbergen, een kleine plaats in de Gemeente Berg en Dal, nabij Nijmegen. Frits groeit op in een groot gezin. Hij heeft nog twaalf broers en zussen. Zelf is hij de vierde in de rij. Het gezin verhuist later van Ubbergen naar Nijmegen. Na de lagere school gaat Frits naar het Canisiuscollege in Nijmegen en slaagt in 1942 voor het eindexamen HBS-A. Bij zijn docenten staat Frits bekend als een goede leerling die hoge cijfers haalt en prijzen wint voor aardrijkskunde, geschiedenis en 'vlijt'.
 
2. Motorisch moment
Frits is nog maar 16 jaar oud als hij zich inschrijft op de Hogeschool in Tilburg. Zijn ouders vinden hem veel te jong om op kamers te gaan wonen. Frits is daarom een 'spoorstudent': voor zijn studie reist hij iedere dag op en neer. Dat hij thuis blijft wonen, betekent niet dat het studentenleven aan hem voorbijgaat. Frits wordt lid van het Tilburgs Studenten Corps St. Olof. Over zijn opgewekte persoonlijkheid schrijven zijn medestudenten: “Met jeugdige onbevangenheid wist je tot ieders hart door te dringen en je overal graag gezien te maken. Altijd en overal ook, kwam je uit voor je overtuiging, wat niet van iedereen gezegd kon worden. En wanneer wij in de put zaten, dan lachte en zong je alle zorgen weg met je schelle jongensstem.”
 
3. Keerpunten
In 1943 moeten alle studenten een loyaliteitsverklaring ondertekenen. In deze verklaring dienen zij te beloven dat ze zich “onthouden van iedere tegen het Duitse Rijk [...] gerichte handeling.” Wie niet tekent, mag geen college meer volgen en moet zich bij de Arbeitseinsatz melden. Frits tekent de loyaliteitsverklaring niet. In eerste instantie weigert hij ook, in te gaan op de oproep voor de gedwongen tewerkstelling. Om zijn familie niet in gevaar te brengen, besluit hij zich in tweede instantie alsnog te melden in Arnhem. Frits komt terecht in Berlijn, ruim 600 kilometer verwijderd van zijn familie, en wordt tewerkgesteld bij 'Knorr-Bremse'.
 
4. Climax
Frits wordt op 22 november 1943 gedood als de fabriek waar hij werkt instort als gevolg van een geallieerd bombardement. Zijn beste vriend doet verslag: “Wij waren altijd samen, Frits en ik. Wij sliepen boven elkaar, kookten samen onze pap en wij werkten op dezelfde afdeling van de Knorr-Bremse te Berlijn. Toen kwam die fatale maandagavond. Als een slag in je gezicht, plotseling en hard. Zware massa's puin en verwrongen ijzer bedolven twaalf jonge Nederlanders en nog enkele buitenlanders. Als gekken hebben we gewerkt die nacht, maar overal versperden zware machines de ingangen. Het zou ook niet gebaat hebben, de hele kelder was massief, opgevuld met puin. Drie weken waren nodig om hun stoffelijk overschot te bergen.”
 
5. Resolutie
Frits wordt begraven in Berlijn. Na de oorlog, in 1951, wordt zijn stoffelijk overschot herbegraven op de begraafplaats Jonkerbos. Eind jaren zestig vindt hij zijn laatste rustplaats op het Nijmeegse Ereveld Vredehof, dichtbij huis. “De herinnering aan een boven je hoofd ineen donderende fabriek zal ik nooit kunnen vergeten”, zo schrijft zijn beste vriend als de oorlog voorbij is. “Het doet je beseffen de nietigheid van een mens en de ijdelheid van zijn maaksels. En altijd, Frits, zal ik daarbij denken aan jouw vriendschap, die niet leeg, niet ijdel was. Je leefde mee met ons allen.”
 
Epiloog
Frits werd genoemd op het digitaal monument 'Oorlogsdoden in Nijmegen 1940-1945. Meer dan een naam …' Hierop stond beschreven hoe een van de Nederlandse studenten die wist te ontsnappen aan de gedwongen tewerkstelling in Duitsland, de ouders van Frits op de hoogte moest stellen van de dood van hun zoon. Aan tafel zou voortaan een van de vijftien stoelen leeg blijven. 
1. In Memoriam Fratrum
2. HBS 3C 1939-1940
3. HBS 4A 1940-1941
4. Rapport
5. Rode Kruiskaart
6. Grafsteen
Bronvermelding
​
1. In Memoriam Fratrum. Gedenkboekje Tilburgs Studenten Corps St. Olof, p. 10
2. Regionaal Archief Nijmegen, Archief no. 1050, Canisiuscollege, 1900–1968, Rubriek 1.2.13. Leerlingen en ouders. Inv.nr. 118
3. Regionaal Archief Nijmegen, Archief no. 1050, Canisiuscollege, 1900–1968, Rubriek 1.2.13. Leerlingen en ouders. Inv.nr. 119
4. Regionaal Archief Nijmegen, Archief no. 1050, Canisiuscollege, 1900–1968, Rubriek 1.2.13. Leerlingen en ouders. Inv.nr. 326
5. CBG/ Centrum voor familiegeschiedenis
6.  http://www.oorlogsdodennijmegen.nl/persoon/
​coerwinkel/70c59a78-9a3a-41dd-8215-c0d9666ebfad
 


 
 
 

CARLO RAVENsbergen
21 jaar
BEDRIJFS-ECONOMIE

Beste FRITS 

Ik zit nu in dezelfde levensfase die jij ooit ook hebt beleefd, de studententijd.
Een tijd, waarin veel verandert.
Een tijd, waarin je veel nieuwe mensen leert kennen.
Een tijd, waarin je je eigen keuzes maakt en waarin je kan genieten van de vrijheid. Vooralsnog verschillen onze levens nog niet zo erg van elkaar. Het grote verschil is de tweede wereldoorlog die gaande was in jouw tijd. Dit beperkte jouw vrijheden. Je kwam voor een zware keuze te staan, het wel of niet ondertekenen van de loyaliteitsverklaring. Je koos ervoor om deze niet te ondertekenen. Een keuze die ertoe leidde, dat je niet verder kon studeren en je moest melden voor gedwongen tewerkstelling. Om je familie niet in gevaar te brengen, heb je je in tweede instantie toch gemeld voor de gedwongen tewerkstelling en kwam je terecht bij Knorr-Bremse in Berlijn. Dit is tevens de plek waar een bombardement een einde aan je leven maakte.
 
Als ik denk aan de tijd waarin jij leefde, schaam ik me hoe verwend wij tegenwoordig zijn. We leven nu in een tijd waarin gemakkelijk geklaagd wordt en we vaak maar meer willen. Waar de instelling heerst: als het ons even niet zint dan doen we het toch lekker niet, in plaats van dat we ergens een vuist achter zetten en ervoor gaan. Eigenlijk zouden we er vaker bij stil moeten staan hoe studenten zoals jij gewend waren om te leven. Hoe gedreven jullie moesten zijn en op jonge leeftijd al zware verantwoordelijkheden moesten dragen.
 
Zelf kan ik moeilijk een voorstelling maken hoe het is om te leven in een land waar een oorlog woedt. Ik kan me slecht inbeelden hoe het zou zijn om keuzes over leven en dood te moeten maken. Ik zou graag zeggen dat ik tegen de bezetter in zou gaan, geen loyaliteitsverklaring zou tekenen en me zou aanmelden bij het verzet. Dat is nu gemakkelijk gezegd, er heerst op dit moment geen oorlog in mijn land en ik sta als persoon ook niet onder druk. Maar als ik ooit eens voor dit soort keuzes kom te staan, dan hoop ik dat ik net zo sterk in mijn schoenen sta als jij stond en net zoveel moed zal tonen als jij deed.
 
Het is belangrijk dat we de verhalen over jou en vele andere jongeren door blijven vertellen. Zodat jullie moedige keuzes als een herinnering mogen blijven bestaan en dat jullie daden destijds een voorbeeld voor de toekomst zullen zijn! 
Carlo van Ravensbergen
Wil jij ook een brief schrijven aan Frits?
Ben jij een student of medewerker van Tilburg University, of een leerling van het Odulphuslyceum in Tilburg?  
Mocht je actief willen bijdragen aan het digitaal monument, kijk  snel  verder op de pagina 'contact'. ​
> lees hier de brief van Lars Blaszkowski aan Frits
> lees hier de brief van Marieke de Kort aan Frits