nico
wolf
24 jaar
​1919-1944

Wolf ,     Nico (Veghel, 24 november 1919 – 31 maart 1944). Zoon van M. Wolf, koopman, en M. van den Bergh.  In de meidagen van 1940 diende hij in het leger.  In september 1942 werd hij op transport gesteld. Hij stierf uiterlijk in maart 1944 'ergens in Midden-Europa' na een verblijf in verschillende concentratie- en werkkampen.

​IN MEMORIAM

Proloog
“Er zijn geen zes miljoen Joden vermoord”, schreef de Joodse advocaat en schrijver Abel Herzberg, “er is één Jood vermoord en dat is zes miljoen keer gebeurd.” Als we werkelijk willen vertellen wat de Jodenvervolging en -vernietiging betekend heeft, zouden we volgens Herzberg zes miljoen biografieën moeten schrijven van deze zes miljoen enkelingen. Over Nico Wolf verscheen nog geen biografie.

1. Set-up
Nico wordt geboren op 24 november 1919 in het Brabantse Veghel. Hij heeft twee zussen, Rosa en Betty, en een broer Henry. De familie Wolf is Joods. Over de jeugd van Nico is tot nu toe vrij weinig bekend. Hij volgt de lagere school in Veghel en gaat, net zoals zijn broer en zusjes, naar de middelbare school in Den Bosch. Nico begint in 1937 aan zijn studie economie in Tilburg. Hij is een zogeheten 'spoorstudent' die voor zijn studie op en neer treint. Nico is lid van het Tilburgs Studenten Corps St. Olof en secretaris van de Tilburgse Studenten Schaakclub 'Het Witte Paard'. Hij staat bekend als een briljant student, een gelovige jongen, die niet schuwt om voor zijn mening uit te komen.
 
2. Motorisch moment
In Duitsland neemt het antisemitisme toe: nieuws dat de familie natuurlijk grote zorgen baart. Als in 1939 de mobilisatietoestand wordt afgekondigd, wordt Nico opgeroepen. Het legeronderdeel waar hij deel van uitmaakt, wordt in staat van paraatheid gebracht. De vader van Nico luistert intussen naar alle berichten op de radio. Hij wil zijn gezin in veiligheid brengen en beraamt een plan om te vluchten.    Op 10 mei 1940 reist de familie Wolf – samen met het gezin van hun oom Bram – naar Tilburg. Daar pikken ze nog enkele familieleden op en rijden door naar Breda. Op zondagochtend, twee dagen na het vertrek van de familie Wolf uit Veghel, moeten alle inwoners van Breda en omgeving geëvacueerd worden. Net op tijd lukt het de beide gezinnen om de Belgische en de Franse grens over te steken.
 
3. Keerpunt
Bij het vertrek uit Nederland aarzelt Nico's moeder of zij Nico wel moet achterlaten. Haar man overtuigt haar: het is de keuze tussen “het redden van drie of verliezen van vier kinderen.” In de herfst van 1940 emigreren de ouders van Nico en drie van hun vier kinderen vanuit Engeland, waar zij vanuit Frankrijk terecht komen, naar de Verenigde Staten. Het leven van Nico speelt zich op dat moment in een heel andere wereld af. Waar precies, dat blijft de vraag. Na de capitulatie en de ontbinding van het Nederlandse leger wordt Nico uit krijgsgevangenschap vrijgelaten. Nico komt echter niet meer voor in het Olof-jaarboekje van 1941-42, maar hij blijft als student te boek staan. In 1941 wordt Nico, net als alle andere Joden die in Veghel wonen, op last van de Duitse bezetter als zodanig geregistreerd. 
 
4. Climax
Op 25 augustus 1942 krijgt Nico een oproep om zich in Westerbork te melden om “uitgezonden te worden naar werkverruiming in Groot-Duitschland”. Al in de eerste week van september moet hij mee met een transport vanuit Westerbork naar Auschwitz.  Tweehonderd personen tussen 15 en 50 jaar – onder wie Nico – moeten de trein in Cosel (in Polen) verlaten om dwangarbeid te verrichten. De mannen en jongens gaan in eerste instantie naar doorgangskampen, later naar werk- en concentratiekampen. De laatste overlevenden worden in mei 1945 in een nevenkamp van Groβ-Rosen bevrijd. Nico was toen al overleden: uiterlijk in maart 1944 is hij van ziekte of uitputting gestorven.
 
5. Resolutie
Het tragische lot van Nico en het feit dat hij zich niet meer kan herenigen met zijn familie in de Verenigde Staten worden pas in 1952 definitief bekend. Via een advertentie in het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 26 oktober dat jaar vraagt de familie nog om inlichtingen. Zij vragen zich af waar hij is. Zij hebben hem van overzee veelvuldig geschreven en gesmeekt onder te duiken, maar zij vrezen het ergste vanaf het moment dat zij geen berichten meer terugontvangen. Nico zelf is altijd vol vertrouwen geweest: “Mijn leven ligt in de handen van God, wat er ook gebeurt.”
 
Epiloog
Betty, een van de zusjes van Nico, deelt in 2016 het verhaal over haar broer. In de geschiedschrijving wordt het leven van de Joden in Nederland vaak herdacht vanuit de noodlottige afloop. Het verhaal van haar broer – zijn bewaard gebleven paplepel, het bericht van een schaakwedstrijd die hij won, de herinneringen aan de vakanties met de familie – laat zien dat er tijdens de oorlog op ongekende manieren is gestorven, maar ook op voor die tijd ongekende manieren is geleefd.
1. Bevolkingsregister
2. Geboortelepel Nico
3. Nico, 16 of 17 jaar oud
4. portretfoto Nico
5. Passagierslijst Verenigde Staten
6. Inlichtingen gevraagd
7. Overlijdensakte
Bronvermelding

​1. Bevolkingsregister Veghel, toegangsnr. 7698, inv.nr. 1645
2. tm 3. Privé-archief familie Wolf-Engers
4.  Privé-archief familie Wolf-Pinto
5.  Privé-archief familie Wolf-Engers
6.  Nieuw Israëlitisch Weekblad, 26 oktober 1945
7. Bevolkingsregister Veghel, toegangsnr. 1298, inv.nr. 4496, aktenr.27

heather engelen
18 jaar
International business administration

Beste nico 

Je was 24, je studeerde economie aan deze universiteit, je leefde in een land waar je geloof een directe of indirecte dood betekende, je familie was verhuisd naar de Verenigde Staten en jij stond aan het front. Waar je precies bent overleden weten we niet maar de reden waarschijnlijk wel, je geloof. Ik ben 18, ik studeer international business administration aan deze universiteit, ik woon in een vrij land en mijn grootste zorg is mijn studiepunten halen. Dat is het leven wat jij ongetwijfeld ook van plan was te leven. Nu ik jouw portret gelezen heb sta ik versteld in hoe parallel onze levens zijn maar ook zo verschillend.
​
Beste Nico,
Ik sta zelf ook versteld in hoe ik dingen als voor vanzelfsprekend neem. Mijn vrijheid van mening, mijn vrijheid in mogen gaan en staan waar ik wil en ook zelf vrijheid in geloof. Dit was voor jou niet zo en ik realiseer me ook dat ik dit niet als vanzelfsprekend moet nemen, maar als een cadeau.

Beste Nico,
Toen ik voor het eerst jouw portret las dacht ik aan mijn opa, hij is 10 jaar jonger dan jij. Zijn vader was in de tijd van de Tweede Wereldoorlog burgemeester van Terheijden, een dorp in omstreken van Breda. Mijn opa vertelde mij dat zij veel ex-soldaten aan een onderduikplek hielpen en dit is ook de kant van het verhaal waar ik mee opgegroeid ben. Ik zit daarom ook in complete verbazing jouw brief te lezen. Dat jij zo dapper bent geweest om te gaan vechten. Waarom je nooit bent gaan onderduiken vraag ik me wel af. Helaas zal ik daar nooit antwoord op krijgen. Verder waar jij doorheen bent gegaan zal ik nooit kunnen begrijpen en hoop ik nooit hoeven te begrijpen.

Beste Nico,
Als ik nu een brief zou kunnen sturen terug in de tijd naar jou in 1944 zou ik jou vooral willen vertellen hoe de wereld er nu uitziet. Om te beginnen de universiteit. De naam alleen al is sinds 1945 al 5 keer veranderd en heet nu zeer internationaal Tilburg University. Wanneer ik rondkijk in mijn collegezaal komen de studenten van over de hele wereld. Uit landen waar Nederland uiteindelijk is door bevrijd maar ook landen waar veel tegen gevochten is. Hierdoor is er veel meer verbroedering en begrip voor andermans cultuur, religie en achtergrond in het algemeen. Verder is de Europese Unie opgericht wat er mede voor gezorgd heeft dat er sinds de Tweede Wereldoorlog geen oorlog meer is geweest in Europa. Dit is niet geheel zonder problemen geweest maar alsnog wel vrij.

Beste Nico
Het is nu 73 jaar geleden sinds je bent overleden. Zoals ik al heb gezegd is er veel gebeurd maar een ding is hetzelfde gebleven. Wij herdenken iedereen, ook jou, die zijn of haar leven heeft gegeven tijdens de wereldoorlogen. Ik hoop zelf dat we dit nog velen jaren zullen blijven doen. Zoals in je portret genoemd is zijn er 6 miljoen joden vermoord. Of 6 miljoen keer een jood vermoord. Ik zie dit als 6 miljoen redenen om te herdenken.

Beste Nico,
Dank voor alles.
Wil jij ook een brief schrijven aan Nico?
Ben jij een student of medewerker van Tilburg University, of een leerling van het Odulphuslyceum in Tilburg?  
Mocht je actief willen bijdragen aan het digitaal monument, kijk  snel  verder op de pagina 'contact'. ​
> lees hier de brief van Thomas aan Nico