frans
van spaendonck
25 jaar
​1920-1945

Van Spaendonck,    Franciscus Theodorus Pieter Maria (Tilburg, 11 februari 1920 – 4 maart 1945, Buchenwald). Zoon van F.A.J.M. van Spaendonck, wollenstoffenfabrikant, en M.C.C. Loven. Frans trouwde in 1943 met Celine Diepen. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren, Marie Colette. Frans werkte voor de verzetsgroep Trouw en stierf in concentratiekamp Buchenwald (Duitsland).

​IN MEMORIAM

Proloog
Een vrije, onafhankelijke pers was aan het begin van de oorlog niet meer mogelijk. De radio en het Algemeen Nederlands Persbureau stonden onder controle van de Duitse bezetter. Kranten mochten alleen berichten publiceren die niet tegen Duitsland waren gericht. Kranten die deze voorschriften niet volgden, werden verboden. Hierdoor ontstond de ondergrondse pers. Trouw was een van de grootste christelijke verzetsbladen en kende een landelijke verzetsgroep, waar ook Frans van Spaendonck bij aangesloten was.
 
1. Set-up
Frans van Spaendonck begint in 1941 met studeren in Tilburg, de stad waar hij vanaf zijn geboorte woont. Hij sluit zich aan bij het Tilburgs Studenten Corps St. Olof en maakt indruk op zijn medestudenten omdat hij gewoon zichzelf is: “Wanneer men iemand ontmoet, dan heeft men soms het gevoel: deze mens heeft iets aparts, steekt met kop en schouders boven de massa uit, is scherp in zijn opmerkingen, ongewoon intelligent of uitzonderlijk geestig, kortom: een 'type'. Dit alles was Frans zeer zeker niet.” Frans houdt geen imago hoog. Hij stelt zich toegankelijk op en maakt gemakkelijk vrienden met zijn goed gevoel voor humor. Frans is sportief en sport behoorlijk fanatiek: hij speelt tennis, waterpolo, zeilt en hockeyt in het eerste herenelftal bij een Tilburgse vereniging.
 
2. Motorisch moment
In 1943 krijgt Frans, net als zijn medestudenten, een loyaliteitsverklaring voorgelegd van de Duitse bezetter. Een moeilijk moment. Als hij niet tekent, zo leest hij, dan moet hij zich op 6 mei melden voor de Arbeitseinsatz, een gedwongen tewerkstelling in Duitsland. Frans tekent niet en wil eigenlijk onderduiken. Zijn familie is het daar niet mee eens: het is te gevaarlijk. Frans meldt zich alsnog en komt terecht in een doorgangskamp. Na drie dagen keert hij terug naar Tilburg: vrijgelaten op verzoek van zijn familie wegens (vermeende) onmisbaarheid in de wollenstoffenfabriek Van Spaendonck. Frans is blij zijn verloofde, Céline Diepen, bij thuiskomst weer te zien.
 
3. Keerpunt
Frans en Céline, die zich ongemakkelijk voelen bij de situatie, sluiten zich aan bij de lokale groep van de landelijke verzetsgroep Trouw. Zij brengen het illegale blad Trouw rond, bezorgen bonkaarten aan onderduikers, verschaffen onderdak aan gevluchte Franse krijgsgevangenen, krijgen geregeld Engelsen op bezoek en verstoppen wapens voor het geval die nodig zouden zijn bij een overval. Het aantal verzetsactiviteiten groeit, net als hun liefde voor elkaar. Céline en Frans trouwen in september 1943 en gaan wonen op 'Dennenheuvel', het buitenverblijf van hun (schoon)vader aan de Bredaseweg. Maar als het aantal arrestaties onder de Trouwleden toeneemt, moet Frans onderduiken. Céline blijft achter, vijf maanden zwanger.
 
4. Climax
De geheime schuilplaats van Frans wordt ontdekt na een anonieme tip. Frans wordt gearresteerd door Piet Gerrits, in Tilburg berucht als sd-agent en 'mensenjager'. Via kamp Haaren komt Frans in kamp Vught terecht. Daar verblijft hij in een bunker met nog 24 andere leden van de verzetsgroep Trouw. Frans is de enige die niet gefusilleerd wordt. Vanwege onvoldoende bewijs wordt hij tot levenslang veroordeeld. In Vught leest Frans in een krant die het kamp is binnengesmokkeld, het geboortebericht van zijn dochter Marie-Colette. Twee dagen later weet hij een met potlood geschreven briefje uit het kamp te smokkelen: “Het is zo eigenaardig voor me, ik ben er niet bij. Maar ik mag ontzettend dankbaar zijn dat ik nog leef …”
 
5. Resolutie
Frans wordt vanuit Vught op transport gesteld naar een kamp in Sachsenhausen en Buchenwald. Een man die Frans in deze periode ontmoet, schrijft: “Voor hij vertrok sprak hij mij over zijn kind dat hij niet kende, dat tijdens zijn gevangenschap geboren was. Hij had haast zijn vrouw en zijn kind weer te vinden. Deze hoop en de weinige levensmiddelen, die ik hem kon meegeven, waren zijn enige bagage op zijn reis naar Buchenwald.” In de lente van 1945 wordt Frans opgenomen in een ziekenbarak in kamp Buchenwald, met zware longontsteking. Hij sterft na een ziekbed van drie dagen, op 4 maart 1945. Zijn dochter, Marie-Colette, herinnert zich haar vader als een foto op de schouw: iemand die zij in haar avondgebedje moest gedenken.
 
Epiloog
Marie-Colette van Spaendonck hield tijdens de herdenking op Tilburg University in 2015 een indrukwekkend verhaal over de rol van haar ouders binnen de verzetsgroep Trouw en over haar oom Rob die op 26 mei 1944 gefusilleerd werd in de Drunense Duinen vanwege zijn betrokkenheid bij de mislukte aanslag op Piet Gerrits. Zowel Frans als zijn broer Rob kregen postuum het verzetsherdenkingskruis. 
1. Inauguratie bij Olof 1942
2. Hockey
3. Frans bij Wollenstoffenfabriek van Spaendonck
4A. Brief uit kamp Haaren
4B. Brief uit kamp Haaren
5A. Brief uit Vught
5B. Brief uit Vught
6. Rode Kruis kaart
7. In Memoriam Fratrum
bronvermelding
​
​1 tm 6. Privé-archief familie van Spaendonck.
7.  In Memoriam Fratrum. Gedenkboekje Tilburgs Studenten Corps St. Olof, p. 9

laura nelissen
21 jaar
online culture

Beste frans 

Ik ken je niet, niet echt, ik heb over je gelezen. Is dat genoeg om te begrijpen wat je hebt doorgemaakt? Absoluut niet. In de verste verte kan ik me geen voorstelling maken van de moeilijke, pijnlijke, maar waarschijnlijk soms ook gelukkige momenten die in jouw leven voorbij zijn gekomen. De tijd als student moet een van de mooiste en meest zorgeloze uit je leven zijn. Je moet je druk kunnen maken om je wekker die veel te vroeg afgaat na een mooie, gezellige avond. Je moet je druk kunnen maken om een lekke band en je moet je druk kunnen maken om een tentamen dat misschien net niet zo goed ging als je gehoopt had. Jij maakte je om hele andere dingen druk, dingen van een hele andere orde. Opgepakt worden, onderduiken, familie niet meer zien, je zwangere vrouw achterlaten, en zelfs je kleine meisje niet geboren zien worden. Ik kan me niet voorstellen hoe dat is, en wil dat stiekem ook niet. Zou ikzelf in het verzet gaan? Frans, dat antwoord moet ik je schuldig blijven. Ik durf niet heldhaftig te zeggen dat ik daar meteen voor zou tekenen. Volgens mij kun je daar pas echt een uitspraak over doen als je in een soortgelijke situatie terechtkomt. Vluchten, vechten, of verstijven? Ik zou het niet weten. Wat wel zeker is, is dat jij vocht. Jij vocht voor de vrijheid en rechten van anderen, zelfs al werden de jouwe hierdoor beperkt. Ik heb diep respect voor je. Ik wil je bedanken voor jouw moed. Ik wil je bedanken dat je geknokt hebt voor de vrijheid waar wij nu nog steeds zo van mogen genieten. Bedankt dat jij zo dapper was. Ik realiseer het me te weinig, dat vrijheid niet vanzelf komt.
​
Laura
 
 
Voor Frans
 
Ik ken je niet
Ik weet je niet
Ik zou je niet herkennen
Je bent er niet
Allang niet meer
Zou hier ook niet meer wennen
Jouw tijd geweest
Jouw tijd nog steeds
In boeken en plakkaten
Dat wij haar nooit
Maar dan ook nooit
Door ons vergeten laten
Jij bent een held
Want als student
Koos jij voor ieders rechten
En ik beloof
Dat elke dag
We daarvoor blijven vechten 
Wil jij ook een brief schrijven aan Frans?
Ben jij een student of medewerker van Tilburg University, of een leerling van het Odulphuslyceum in Tilburg?  
Mocht je actief willen bijdragen aan het digitaal monument, kijk  snel  verder op de pagina 'contact'. ​
> lees hier de brief van Sterre Geerts aan Frans