frans
van Gulick
31 jaar
​1913-1945

Van Gulick,    Franciscus Theodorus Henricus Maria (Huisseling, 14 augustus 1913 – 31 mei 1945, Bergen-Belsen). Zoon van J.J. van Gulick, gemeentesecretaris en griffier, en T.H. Willems. Frans was verloofd met Maria 'Mia' van den Bergh, koerierster. Hij overleed in concentratiekamp Bergen-Belsen (Duitsland). 

​IN MEMORIAM

Proloog
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren vrouwen actief in het verzet. Zij zijn door historici buiten de geschiedenisboeken gehouden. Deze onzichtbaarheid had te maken met de wijze waarop 'verzet' na de oorlog gedefinieerd werd. Alleen de harde acties telden mee en niet de verzorgende of ondersteunende taken – de hulp aan onderduikers, koerierswerk – die vrouwen dikwijls op zich namen. Ook werd verzetswerk gezien als een fulltimebaan. Voor veel vrouwen, zo ook voor de verloofde van Frans van Gulick, waren de illegale activiteiten deel van het alledaagse leven.
 
1. Set-up
De liefde houdt Frans nog niet zo bezig in de tijd dat hij in Tilburg studeert en lid wordt van het Tilburgs Studenten Corps St. Olof en de Tilburgse Academische Economische Kring. Frans woont op kamers in de buurt van Oss en pendelt als zogeheten 'spoorstudent' tussen de hogeschool Tilburg en zijn woonplaats. Een drietal jaren vóór de oorlog begint, slaagt hij voor zijn doctoraalexamen. Frans combineert het vervolg van zijn studie met een baan als 'adjunct-commies' op de gemeentesecretarie in Oss. Daar komt Mia van den Bergh op zijn pad, met wie Frans zich 'officieel en feestelijk' verlooft in 1943, op tweede paasdag.
 
2. Motorisch moment
Mia woont haar hele leven al in Oss. Zij kent veel mensen in deze plaats. Haar netwerk breidt zich verder uit door haar functie als hoofd van de uitgifte van voedselbonnen. Verschillende ambtelijke prominenten, zo ook de vrouw van de gemeentesecretaris in Oss, halen bonnen op voor verdere verspreiding. Mia combineert dit werk met haar activiteiten als koerierster voor het verzet. Het verzetswerk wordt in toenemende mate gevaarlijk. In de lente van 1944 krijgt Oss een burgemeester die is aangesloten bij de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Mia hoort dat er verschillende mislukte aanslagen zijn gepleegd. In de zomer van 1944 wordt de burgemeester van Oss in een hotel in Ravenstein doodgeschoten door leden van de ondergrondse.
 
3. Keerpunten
Het gevaar is nog niet geweken. De burgemeester van Oss heeft vóór zijn dood een lijst met namen opgesteld. Op de lijst staan personeelsleden die weggezuiverd moeten worden. Gemeentesecretaris Gerard Konig, een bevriend collega van Frans, staat als eerste vermeld op deze zuiveringslijst. Frans staat er zelf niet op, al wordt hij volgens Mia ten onrechte verdacht van het schrijven voor de ondergrondse pers. In Oss wordt het te gevaarlijk voor Frans en zijn collega Gerard. Zij verhuizen naar Den Haag, waar ze niet onder, maar zonder het gebruik van een schuilnaam verder werken. Mia heeft liever dat beiden onderduiken: zij heeft voor valse identiteitspapieren gezorgd.
 
4. Climax
Het contact tussen Frans en Mia wordt onderhouden door Gerard. Hij komt regelmatig terug naar Oss, ondanks de waarschuwingen weg te blijven en probeert Mia dan even te spreken. Op aandringen schrijft Mia een briefje voor Frans, dat Gerard aan hem zal bezorgen. In de trein terug naar Den Haag vindt er een controle plaats door NSB'ers, het briefje wordt ontdekt in een tas en Gerard wordt gearresteerd. Het briefje leidt naar Frans die in Den Haag gearresteerd wordt en naar kamp Vught wordt gedeporteerd. Mia weet dat haar verloofde in een trein zit die 's nachts uit het kamp, via Den Bosch en Nijmegen, naar Duitsland zou rijden. Zij is lid van een knokploeg in Nuland, een plaats waar de trein voorbijkomt. De groep neemt maatregelen om de trein te laten ontsporen. Dit plan mislukt: in plaats van de bedoelde trein ontspoort de locomotief. Na een noodreparatie kan de trein langzaam doorrijden.
 
5. Resolutie
Een aantal mensen lukt het om uit de trein te springen en te ontsnappen, maar Frans hoort niet bij deze groep. Hij komt terecht in concentratiekamp Bergen-Belsen, de plek waar hij zou sterven. Het blijft tot op de dag van vandaag onduidelijk of Frans zelf een verzetsman is geweest. Volgens zijn verloofde Mia, die dichter bij hem stond dan wie ook, heeft hij niet in het verzet gezeten en ook niet voor de ondergrondse pers geschreven. In andere bronnen wordt Frans een 'actieve verzetsman' genoemd die samen met zijn vrouw in het verzet zou hebben gezeten. Frans wordt ook vermeld op het 'Monument voor Vrijheid, Verdraagzaamheid en Vrede' in Oss, onder de kop 'Omgekomen in het verzet'.
 
Epiloog
Mia wilde haar verloofde mogelijk in bescherming nemen door hem niet te 'labelen' als verzetsman. In ieder geval bleef Mia in de schaduw van haar vriend staan terwijl zij zelf, vanwege het vele verzetswerk, ook een monument waardig was.  De prijs die Mia betaalde was hoog. De familie van Van Gulick gaf haar de schuld van het overlijden van hun zoon. Mia ging tijdelijk bij familie in Tilburg wonen. In 1948 trouwde zij met Harry Scholten, in 1952 emigreerden zij naar Canada. Mia kreeg drie kinderen. Zij overleed op 4 maart 2010, een foto van Frans zat in haar tas.
1. Vrouwen in het verzet
2. Mia Scholten-van den Bergh
3. Verklaring deelname Tilburgs verzet Mia
4. In Memoriam Fratrum
5. Monument Oss
Bronvermelding

​1.  https://www.verzetsmuseum.org/jongeren/
gewapend_verzet/vrouwen_in_verzet
2. John van den Bergh, april 2009
3.  http://www.tweede-wereldoorlog.org/miaverzetintilburg.html
4. In Memoriam Fratrum. Gedenkboekje Tilburgs Studenten Corps St. Olof, p. 12
5.  http://www.4en5mei.nl/herdenken-en-vieren/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument/2633/oss%2C-%27monument-voor-vrijheid%2C-verdraagzaamheid-en-vrede%27

LAURA VROMANS
22 jaar
FILOSOFIE

Beste FRANS 

Ik ben gevraagd je een brief te schrijven aan de hand van je levensverhaal.
Frans, je hebt een verhaal waar ik stil van word.
Frans, ik vind het heftig en tegelijkertijd mooi om te zien dat een liefde zo onverwoestbaar kan zijn.
En wat is ze bijzonder, die Mia. Maar dat hoef ik jou niet te vertellen.
Niemand kent je zoals zij dat doet. Mia is alles waar je van kan dromen en nog meer. Wat een vrouw, ik had haar graag leren kennen.
 
Waar zou ze voor gevallen zijn? Heb je haar dat ooit gevraagd? Ik denk dat haar daden spreken voor de liefde die ze voor je voelt.
Weet je wat ik zou willen? Ik zou een wandeling willen maken door Oss, en dan door een raampje gluren waar een bejaard stelletje hand in hand aan tafel zit te genieten van een kopje koffie. Ik zou door dat raampje willen kijken naar de toekomst die jullie samen zouden hebben als die vreselijke oorlog nooit had plaatsgevonden. Samen oud worden krijgt na het lezen van jullie levensverhaal voor mij een nieuwe lading.
 
Mia heeft verteld dat ze in het verzet heeft gezeten, ze was zelfs verantwoordelijk voor het oponthoud dat jij hebt gehad tijdens de treinreis naar Bergen Belsen. Wist je dat? Voelde je dat op dat moment? Of had je hele andere dingen aan je hoofd.
 
Als meisje die oorlog nooit van dichtbij heeft meegemaakt, ben ik niet in staat te begrijpen wat jullie hebben moeten voelen. Ik heb geen idee wat ik zou doen, echt niet. Wat ik wel weet is wat Mia heeft gedaan. Kippenvel.

En jij, Frans? Wat heb jij gedaan? Je wordt herdacht als verzetsstrijder, maar Mia ontkent dat. Ach, je hoeft het ook niet te vertellen, en Mia ook niet. Jullie waren echt, jullie waren samen, jullie waren Frans en Mia uit Oss. Daarom schrijf en herdenk ik jullie samen, bij elkaar… together at last.
 
Frans, Mia, ode aan de liefde!
 
Laura
Wil jij ook een brief schrijven aan Frans?
Ben jij een student of medewerker van Tilburg University, of een leerling van het Odulphuslyceum in Tilburg?  
Mocht je actief willen bijdragen aan het digitaal monument, kijk  snel  verder op de pagina 'contact'. ​
> lees de brief van Josse Wilbrink aan Frans